Koegezondheid en kruidenrijk grasland

“Wat heeft een boer aan kruidenrijk grasland?” is een veel gestelde vraag aan het Collectief. Deze vraag kan natuurlijk het beste beantwoord worden door iemand die zich heeft gespecialiseerd in de relatie tussen kruidenrijk grasland en koegezondheid: onze ANLb-deelnemer en dierenarts Hans Nij Bijvank.

Op veel melkveebedrijven is de variatie in het dieet van de koe beperkt, met vooral (Engels raai)gras en vaak mais. Kruiden maken in veel gevallen geen onderdeel uit van het dieet van de koe, terwijl ook voor koeien geldt dat variatie in het dieet gezond is. Op de meeste bedrijven krijgen de koeien niet of nauwelijks de keuze om kruiden te eten, maar het is bekend dat ze kruiden eten als ze de kans krijgen. Uit Nederlands onderzoek naar het dieet van Galloways is gebleken dat deze 26 soorten kruiden aten. Van veel wilde herbivoren is bekend dat ze nog veel meer verschillende soorten kruiden eten.

Kruiden hebben een hoger aandeel aan mineralen en sporenelementen dan grassen. Zowel mineralen als sporenelementen zijn belangrijk voor de algemene gezondheid van de koe. Van verschillende soorten kruiden is bekend dat ze gezondheidseffecten hebben, waarbij we vooral spreken van preventieve effecten. Over het algemeen kan gesteld worden, dat hoe groter de diversiteit in kruiden, hoe beter. Enkele soorten met positieve gezondheidseffecten zijn paardenbloem, smalbladige weegbree, duizendblad en cichorei.

Deze soorten bevatten tannines, die een positief effect hebben op de eiwitvertering van de koe. Smalbladige weegbree werkt daarnaast ontstekingsremmend en als antioxidant en heeft een positieve invloed op de darmflora. Cichorei is eetlustopwekkend en heeft een positief effect op de glucosestofwisseling. Ook heeft cichorei een bijzonder hoog gehalte aan mineralen en werkt het tegen trommelzucht. Paardenbloem stimuleert de eetlust en werkt tegen klachten van het maagdarmstelsel en de urinewegen. Paardenbloem is bovendien erg droogteresistent, doordat deze soort een penwortel heeft, net als weegbree en cichorei.
Daarnaast werken deze kruiden bijvoorbeeld ook tegen wormen: uit onderzoek onder schapen blijkt dat schapen op kruidenrijk grasland het beste groeiden en het minst ontwormd hoefden te worden.

Over het algemeen zijn kruiden goed in te passen in het rantsoen voor melkkoeien, zowel op stal als bij beweiding. Met de mengsels voor productief kruidenrijk grasland kunnen vergelijkbare gehaltes aan ruw eiwit en VEM behaald worden als met Engels raaigras. De gehaltes zijn echter wel afhankelijk van de bemesting en het maaistadium. Kruidenrijk grasland dat pas na 15 juni gemaaid wordt, is stengelig met minder eiwit, maar wel goede kwaliteit eiwit. Bijvoeren met graskuil met een hoger eiwitgehalte kan dan nodig zijn. Voor een boer is hierbij het productiedoel van belang: ga je voor een hoge productie, of neem je genoegen met een mindere productie, maar met minder kosten?

In een gangbaar melkveebedrijf kun je bijvoorbeeld één baal kruidenrijk grasland bijvoeren in de voermengwagen. Dit bevordert de diversiteit en de smaak van het rantsoen, waardoor de koeien het overige voer ook beter eten. Wil je weinig bemesten, maar toch een goede opbrengst, dan kun je gebruik maken van verschillende klaversoorten die stikstof vanuit de lucht vast kunnen leggen. In veel gangbare bedrijven zijn kruidenrijke stroken in te passen, die zowel voor maaien als voor beweiding ingezet kunnen worden.

Over Hans Nij Bijvank: Sinds 1995 is Hans rundveedierenarts, werkzaam bij Anicura Dierenkliniek De Woldberg in Steenwijk. Naast behandeling van rundvee begeleidt hij ook op regelmatige basis melkveebedrijven. Hans heeft veel interesse in voeding voor de koe, wat versterkt werd tijdens een studiereis naar India in 2004. Het doel was om samen met enkele boeren en dierenartsen te kijken naar vermindering van antibioticagebruik. In India wordt veel gebruik gemaakt van kruidengeneeskunde, waardoor bij Hans interesse is ontstaan voor dit onderwerp. Tot op heden houdt hij zich nog steeds bezig met kruiden en koegezondheid, maar ook met het belang van een gezond bodemleven. Uit deze studiereis is onder andere het Platform Natuurlijke Veehouderij ontstaan.